Edukacja domowa - Teraz Rozumiem

Znaczenie wizualizacji w uczeniu się i zapamiętywaniu - krótki przewodnik dla uczącego się

Jako uczący się nieustannie poszukujemy metod, które pomogą nam zrozumieć złożone zagadnienia i idee, lepiej zapamiętywać informacje i rozwijać umiejętności krytycznego myślenia. Jedną z najskuteczniejszych, a jednocześnie często niedostatecznie wykorzystywanych strategii jest wizualizacja — praktyka tworzenia osobistych (podmiotowych) wyobrażeń mentalnych na podstawie fizycznych obrazów w celu przedstawienia informacji.

Wizualizacja nie polega tylko na oglądaniu obrazów; polega na konstruowaniu znaczących, ustrukturyzowanych reprezentacji, które sprawiają, że abstrakcyjne idee stają się namacalne, powiązane i zapadające w pamięć. Badania w dziedzinie psychologii poznawczej i neuronauki konsekwentnie pokazują, że gdy uczniowie wizualizują informacje, lepiej je rozumieją, skuteczniej je sobie przypominają i wydajniej stosują w sytuacjach z życia codziennego.

Wizualizacja odgrywa kluczową rolę w procesie uczenia się, pomagając uczniom skuteczniej organizować, rozumieć i internalizować wiedzę. W tym artykule wyjaśnię, dlaczego wizualizacja usprawnia uczenie się, w jaki sposób wspomaga zapamiętywanie i w jaki sposób uczący się może włączyć techniki wizualizacji do swojej nauki, aby poprawić jej efektywność.

1. Zrozumienie wizualizacji w uczeniu się

Wizualizacja wspomaga uczenie się, wykorzystując naturalne preferencje mózgu do informacji wizualnych. Ludzki mózg przetwarza obrazy tysiące razy szybciej niż tekst, a około 90% informacji (bodźców) docierających do mózgu jest wizualnych. Ta preferencja wyjaśnia, dlaczego koncepcje przedstawione za pomocą diagramów, wykresów i są często łatwiejsze do zrozumienia niż te przedstawione w samym tekście.

Wizualizacja w uczeniu się obejmuje przedstawianie abstrakcyjnych pojęć, danych lub informacji za pomocą ilustracji, diagramów, wykresów, grafów, map myśli lub modeli fizycznych. Wizualizowanie jako metoda przekształcania niematerialnych zagadnień i idei w coś bardziej konkretnego inicjuje i wspomaga konstruowanie osobistych wyobrażeń. Wyjaśnia to dlaczego koncepcje przedstawione za pomocą obrazów są często łatwiejsze do zrozumienia niż te przedstawione w samym tekście, a dzięki temu nauka staje się bardziej angażująca i efektywna.

Na przykład zamiast zapamiętywać wydarzenia historyczne jako listę dat, uczący się może wizualizować oś czasu, na której widzi jak różne wydarzenia są ze sobą powiązane. Podobnie, zrozumienie struktury atomu staje się łatwiejsze, gdy jest ona przedstawiona jako model wizualny, a nie opis werbalny.

Rodzaje wizualizacji w uczeniu się:

1. Obrazowanie mentalne – tworzenie obrazów w umyśle w celu przedstawienia pojęć.
2. Przedstawienia graficzne – diagramy, takie jak mapy myśli, schematy blokowe i mapy myśli.
3. Wykresy i grafy – wizualne przedstawienia danych dla lepszego zrozumienia.
4. Modele fizyczne – namacalne przedstawienia abstrakcyjnych pojęć.
5. Multimedia i wizualizacje cyfrowe – filmy, animacje i narzędzia interaktywne.

Te metody wizualizacji pomagają uczącemu się przetwarzać i przechowywać informacje bardziej efektywnie, co prowadzi do głębszego zrozumienia i trwalszego zapamiętywania.

2. W jaki sposób wizualizacja wspomaga uczenie się

A. Wizualizowanie sprawia, że abstrakcyjne pojęcia stają się konkretne

W wielu dziedzinach wiedzy napotykamy na abstrakcyjne idee, które mogą być trudne do zrozumienia dla uczącego się. Wizualizacja pomaga uczynić te koncepcje bardziej konkretnymi, przedstawiając je w sposób ustrukturyzowany i zrozumiały wspomagając przejście od wiedzy teoretycznej do zrozumienia świata rzeczywistego. Na przykład:
• W matematyce wizualizacja kształtów geometrycznych lub wzorów pomoże wyjaśnić złożone problemy, łatwiej może zrozumieć równania algebraiczne, jeśli zobaczy się graficzną reprezentację funkcji.
• W biologii diagramy struktur komórkowych lub cyklu obiegu wody w przyrodzie sprawiają, że nauka staje się bardziej namacalna.
• W fizyce, koncepcje takie jak siły, ruch lub elektryczność stają się jaśniejsze, gdy są zilustrowane za pomocą rysunków lub diagramów, a nie tylko wyjaśnień werbalnych.
• W historii, oś czasu wydarzeń historycznych pomaga uczącym się dostrzec sekwencję i relacje między różnymi zdarzeniami.
• W nauce języków obcych kojarzenie nowego słownictwa z obrazami poprawia zapamiętywanie i przypominanie.

Przedstawiając abstrakcyjne informacje w formie wizualnej, uczący się może łatwiej dostrzegać wzorce, relacje i powiązania.

B. Wizualizacja odpowiada różnym stylom uczenia się

Uczniowie mają różne preferencje w zakresie uczenia się — niektórzy uczą się werbalnie (słuchowcy), inni są kinestetyczni, a wielu jest wzrokowcami. Włączanie strategii wizualizacji zaspokaja potrzeby różnych grup uczniów poprzez łączenie objaśnień werbalnych z elementami wizualnymi.
• Słuchowcy odnoszą korzyści, gdy wyjaśnieniom mówionym towarzyszą pomocne komunikaty wizualne.
• Uczniowie kinestetyczni lepiej angażują się w praktyczne działania wizualne, gdy rysują własne diagramy, używają pomocy manipulacyjnych lub budują modele.
• Uczniowie wzrokowi łatwiej przetwarzają informacje gdy widzą i analizują wykresy, diagramy i obrazy.
Stosowanie wizualizacji, zwiększają zrozumienie u wszystkich uczących się niezależnie od indywidualnych preferencji i stylu uczenia się, dzięki czemu uczenie się jest bardziej angażujące i skuteczne.

C. Pomaga w zapamiętywaniu i przypominaniu sobie (internalizacji i odpamiętywaniu)

Wizualizacja (służąc konstruowaniu własnych wyobrażeń) jest jedną z najskuteczniejszych technik kodowania informacji w pamięci długoterminowej. Ludzki mózg przetwarza obrazy znacznie szybciej niż tekst, a informacje wizualne są zapamiętywane skuteczniej.
• Badania pokazują, że ludzie zapamiętują 65% informacji wizualnych po trzech dniach, w porównaniu do zaledwie 10% informacji opartych na tekście.
• Teoria podwójnego kodowania (A. Paivio) sugeruje, że gdy informacje są prezentowane zarówno wizualnie (obrazy, symbole, mapy mentalne, itd.), jak i werbalnie (słowa, definicje i wyjaśnienia pisemne), są przechowywane w dwóch różnych systemach poznawczych, co ułatwia ich późniejsze odpamiętywanie.

Kiedy uczący się, korzysta z obu formatów, tworzą się silniejsze połączenia neuronalne, co ułatwia późniejsze przywoływanie informacji. Na przykład, podczas studiowania procesu biologicznego, takiego jak fotosynteza, uczący się, który widzi i analizuje schemat blokowy lub diagram, ma większe szanse na jego zapamiętanie (internalizację) niż ten, który czyta tylko opisy tekstowe.
Gdy uczymy się obcojęzycznych słów, kojarząc je z obrazami, aktywują się zarówno werbalne, jak i wizualne ścieżki pamięci, co poprawia odpamiętywanie zarówno podczas testów jak i zastosowań w prawdziwym życiu.

D. Angażuje i motywuje do uczenia się

Uczący się — zwłaszcza młodsi — są naturalnie przyciągani przez bodźce wizualne. Jasne kolory, diagramy i interaktywne wizualizacje angażują uczącego się bardziej niż bloki tekstu, dzięki czemu uczenie się staje się bardziej dynamiczne i stymulujące.

Ponadto wizualizacja wspiera aktywne uczenie się, zachęcając uczącego się do tworzenia własnych modeli mentalnych, zamiast biernego przyswajania informacji. To zaangażowanie prowadzi do głębszego zrozumienia i dłuższego zapamiętywania.

E. Zachęca do aktywnej nauki i krytycznego myślenia

Kiedy uczniowie tworzą własne reprezentacje wizualne — takie jak mapy myśli, diagramy lub storyboardy (scenorys - seria obrazów lub szkiców) — angażują się w aktywną naukę, a nie pasywne zapamiętywanie.
• Tworzenie schematu blokowego wydarzeń historycznych pomaga uczniom analizować związki przyczynowo - skutkowe.
• Rysowanie map myśli zachęca uczącego się do łączenia pomysłów.
• Szkicowanie storyboardów odnoszących się np. do literatury pomaga uczącym się podsumować kluczowe tematy i relacje między postaciami.
Dzięki aktywnemu angażowaniu się w poznawane treści uczący się rozwija głębsze zrozumienie i umiejętności krytycznego myślenia, co prowadzi do lepszych zdolności rozwiązywania problemów.

3. W jaki sposób wizualizacja wspomaga rozwiązywanie problemów?

Wizualizacja jest nie tylko narzędziem poprawiającym internalizację, ale także niezbędnym narzędziem do rozwiązywania problemów. Wiele rzeczywistych problemów wymaga od uczniów wizualnego organizowania, analizowania i manipulowania informacjami przed znalezieniem rozwiązania.

A. Pomaga rozłożyć złożone problemy na części

Trudne problemy często wydają się przytłaczające, ponieważ zawierają zbyt wiele elementów do przetworzenia w myślach. Wizualizując problem, ucząc się może podzielić go na mniejsze, łatwiejsze do opanowania części.

Na przykład w zadaniach tekstowych z matematyki uczniowie często mają trudności z identyfikacją istotnych informacji. Prostą strategią jest narysowanie diagramu lub wykresu w celu uporządkowania podanych danych i wyjaśnienia relacji między różnymi elementami.

B. Zachęca do logicznego myślenia i rozpoznawania wzorców

Wiele praw, prawidłowości, zasad i reguł np. w naukach przyrodniczych lub matematyce opiera się na wzorcach — czy to w liczbach, strukturach czy procesach. Wzorce (np. podobieństwa lub wzajemne relacje i zależności) są często łatwiejsze do rozpoznania wizualnie niż werbalnie.
• W geometrii uczniowie mogą zobaczyć, jak różne kształty są ze sobą powiązane, gdy są zwizualizowane.
• W statystyce trendy w danych stają się oczywiste, gdy są przedstawione na wykresach, a nie w tabelach.
• W gramatyce diagramy zdań pomagają uczniom zrozumieć strukturę zdań i części mowy.

C. Zmniejsza obciążenie poznawcze i poprawia koncentrację

Mózg może przetworzyć tylko ograniczoną ilość informacji na raz (określa się to jako obciążenie poznawcze). Wizualizacja zmniejsza to obciążenie, przenosząc część wysiłku umysłowego na zewnętrzne reprezentacje.

Na przykład zamiast próbować śledzić w myślach sekwencję wydarzeń historycznych, uczeń może odwołać się do osi czasu. Pozwala mu to skupić się na zrozumieniu, a nie na zapamiętywaniu odosobnionych faktów.

3. Praktyczne strategie wykorzystania wizualizacji w uczeniu się

Spróbuj włączyć wizualizacje w swoim podejściu do uczenia się:

A. Używaj diagramów, wykresów, schematów i map myśli

Zamiast wyjaśniać sobie wszystko słowami, przedstawiaj kluczowe idee za pomocą diagramów przepływu, diagramów Venna lub map pojęciowych (map myśli). Postaraj się tworzyć własne podsumowania wizualne zagadnień, których się uczysz.

Analizuj schematy budowy urządzeń i systemów technicznych, np. budowy silnika i samochodu, systemu wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej.

B. Włącz multimedia i narzędzia technologie informacyjnych

• Wykorzystuj filmy i animacje, aby wspomóc się w zrozumieniu procesy dynamicznych (np. powstawanie burzy, cykl obiegu wody w przyrodzie lub oddychanie komórkowe).
• Wykorzystuj tradycyjne (papier i pisaki) lub cyfrowe narzędzia do tworzenia map myśli.
• Twórz notatki medialne: rysunkowe, filmowe, graficzne za pomocą dostępnych Ci aplikacji

C. Szkicuj i rysuj

• Gdy uczysz się zagadnień z nauk przyrodniczych rysuj np. schematy struktur biologicznych, schematy połączeń elektrycznych, schematy zastawów do doświadczeń praktycznych i zastawów laboratoryjnych
• Gdy poznajesz zagadnienia z literatury spróbuj narysować np. kluczowe sceny z powieści, albo schemat relacji pomiędzy bohaterami.

Wizualizacje w uczeniu się